Lời khuyên #1: Cuộc sống của bạn không phải là vở diễn một lần. 

Khi ra trường, Bill Gates đã nghĩ mình sẽ toàn tâm toàn sức với Microsoft đến hết đời. Ngày nay, ông vẫn yêu thích công việc về phần mềm nhưng từ thiện mới là “công việc toàn thời gian” của ông. Ông dành cả ngày làm việc để góp phần nâng cao hoạt động chống biến đổi khí hậu và giảm thiểu bất bình đẳng trên toàn thế giới – bao gồm cả lĩnh vực y tế và giáo dục. 

Gates-22-tuổi không hề nghĩ rằng một ngày ông sẽ đóng vai nhà từ thiện và đấu tranh cho công cuộc xóa đói giảm nghèo trên hành tinh này. Mỗi sinh viên ngồi nghe đều hiểu rõ điều ông muốn nói, rằng bất chấp nội tâm họ đang bị đè nén bởi áp lực phải đưa ra quyết định đúng đắn cho sự nghiệp của mình – thì những gì họ làm vào ngày mai, hoặc trong mười, hai mươi năm tới – không nhất thiết phải là những gì họ sẽ làm mãi mãi. 

Cuộc đời thật vô định và mọi nỗ lực tiên đoán xem chừng đều vô nghĩa. Chúng ta chẳng thể biết đời sẽ xô đẩy chúng ta tới đâu, đưa ta tới những ngã rẽ nào và cho dù ta có chọn ngã rẽ nào, sự thật là nó không quan trọng tới thế. Luôn luôn có cơ hội để làm lại. Chúng ta thường nói rằng giai đoạn từ 20 đến 30 tuổi là độ tuổi quyết định đời người. Mọi quyết định trong thời kỳ này đều có tầm ảnh hưởng quan trọng lên cuộc sống của ta. Do vậy, khi chuẩn bị bước ra trường đời, ta cũng lo lắng hệt như ngày mới bước chân khỏi ngưỡng cửa trường trung học vậy. Ta từng đắn đo xem học ngành gì, trường gì ra sao thì giờ đây cũng sốt sắng xem làm nghề gì, theo đuổi cái gì từng ấy. 

Nhưng giống như Bill Gates đã nói, đời đâu phải là màn kịch diễn một lần. Bạn đâu chỉ diễn một vai trong vở kịch ấy. Bạn chẳng thể biết ông đạo diễn mang tên “Cuộc Đời” sẽ đặt vào tay bạn vai diễn gì: một cảnh sát, luật sư, doanh nhân hay bồi bàn, bảo vệ hoặc nhân viên soát vé. Nhưng cho tới khi bạn tìm được đúng vai diễn thuộc về mình, tất cả những vai diễn trước đó đều có thể coi là màn tập dượt. 

Lời khuyên #2: Đừng bao giờ nghĩ mình đủ thông minh. 

Chỉ số IQ của Gates là 160, nằm trong top 1% những người thông minh nhất thế giới, nếu IQ có thể xem là thước đo cho độ thông minh. Dù gì đi nữa, trí tuệ thiên tài của Gates là không cần bàn cãi. Ông khởi sự Microsoft khi đang học giữa chừng ở Harvard rồi rời trường vài tháng sau đó, quyết tâm tập trung toàn nguồn lực để dẫn dắt đứa con tinh thần của mình trở thành một trong những đế chế công nghệ nổi tiếng nhất ngày nay. 

Gates tự ý thức được thiên phú của mình và ông từng nghĩ mình đã biết mọi thứ cần biết khi rời Harvard. Nhưng ông đã sai lầm. “Bước đầu tiên để học điều gì đó mới là nắm lấy những gì bạn chưa biết, thay vì tập trung vào những gì bạn biết,” ông nói. 

Tại một thời điểm nào đó trong sự nghiệp, bạn sẽ thấy mình phải đương đầu với một vấn đề mà bạn không thể tự mình giải quyết được. Khi điều đó xảy ra, Gates khuyên bạn nên tìm những người thông minh hơn để học hỏi. Đó có thể là một đồng nghiệp có nhiều kinh nghiệm hơn. Đó có thể là một trong những người bạn của bạn, người có quan điểm đúng đắn và giúp bạn nhìn nhận vấn đề từ nhiều lăng kính khác nhau. Đó cũng có thể là một chuyên gia trong lĩnh vực đủ tâm huyết để giải đáp thắc mắc của bạn qua Email. 

Trái lại với tất cả những gì chúng ta từng nghĩ về Bill Gates, ông thừa nhận mọi thứ mình đạt được đều đến từ việc chịu khó tìm kiếm những người giỏi hơn mình. Giống như Steve Jobs từng nói: “Tôi không thuê những người giỏi hơn để họ chỉ tôi phải làm như thế nào, tôi thuê họ để họ chỉ tôi biết tôi cần làm những gì.” Đừng đánh giá thấp tầm quan trọng của sự giúp đỡ. Bạn phải chấp nhận rằng bạn không thể làm mọi thứ một mình. Bạn muốn tìm ra giải pháp cho vấn đề của mình? Tìm kiếm lời khuyên từ những người giỏi hơn bạn, nhưng điều quan trọng nhất Gates khuyên bạn là ĐỪNG NGẠI HỎI. 

Trong cuốn sách Tôi nói gì khi nói về chạy bộ, nhà văn Haruki Murakami có viết một câu thế này: “Điều tuyệt vời nhất mà trường học dạy ta là những điều tuyệt vời nhất lại không thể học được từ trường học.” Xa rời phấn trắng bảng đen, ta mới thấy thế giới rộng lớn nhường nào. Giống như một con cá lâu nay chỉ quanh quẩn trong bể giờ đây được trả về với đại dương. Và đối với một vài người – những người giống Murakami và Gates – hành trình học tập của họ lúc đó mới thực sự bắt đầu. 

Lời khuyên #3: Có cho mình những Ý TƯỞNG LỚN. 

Bill Gates có phải là một kẻ mộng mơ? Có, chắc chắn rồi. Ông khuyến khích mỗi sinh viên đều nên đặt ra những mục tiêu to lớn và can đảm hiện thực hoá chúng. 

Giả dụ bạn gia nhập thị trường lao động dưới tư cách một lập trình viên. Bạn có thể sử dụng tài năng của mình để đảm bảo tất cả mọi người đều có thể hưởng lợi từ trí tuệ nhân tạo – hoặc giúp loại bỏ những thành kiến về AI. Nói đơn giản, bạn phải hiểu rõ mình đang nỗ lực làm việc vì điều gì, và điều đó tốt nhất nên là những mục tiêu cao cả. Không phải tiền, không phải danh vọng, bạn phải có cho mình những ý tưởng lớn hơn nữa. 

Khi bạn dành cả ngày, cả tuần, cả tháng và cả năm để cố gắng thực thi những ý tưởng lớn, điều đó sẽ tiếp thêm động lực giúp bạn làm việc tốt nhất. Nó buộc bạn phải sáng tạo hơn nữa, chăm chỉ hơn nữa và mang lại cho bạn một ý thức mạnh mẽ về mục đích của bạn. 

Lời khuyên #4: Đừng đánh giá thấp sức mạnh của tình bạn. 

Tôi từng đọc ở đâu đó rằng tính cách của bạn sẽ là trung bình cộng của năm người mà bạn thân thiết và dành nhiều thời gian ở bên nhất. Nếu nói đơn giản như ông bà ta thì là “ngưu tầm ngưu, mã tầm mã”. Nếu muốn đánh giá một người, cách dễ nhất là nhìn vào những người mà anh ta lựa chọn làm thân. 

Ngày còn đi học, Bill Gates kết bạn với một sinh viên khác cũng thích đọc tiểu thuyết khoa học viễn tưởng và tạp chí máy tính giống ông. Ông thấy hợp nên cứ kết thân chứ chẳng mảy may suy nghĩ gì nhiều. 

Người bạn đó tên là Paul Allen – nhà đồng sáng lập của Microsoft. Một người bạn khác mà Gates quen được trong quãng đời sinh viên ngắn ngủi của mình là Steve Ballmer, người sau này sẽ kế vị chức CEO của Microsoft. 

Lời khuyên thứ tư của Gates rất đơn giản. Ông muốn bạn hiểu rằng những người ngồi chung trong lớp học với bạn, rong ruổi thâu đêm suốt sáng cùng bạn, tham gia cùng bạn trong các câu lạc bộ không chỉ là bạn của bạn. Họ là mạng lưới của bạn. Họ thể hiện giá trị của bạn, họ là những người đồng sáng lập và đồng nghiệp tương lai của bạn. Họ cũng có thể là một nguồn cung cấp thông tin và “trạm cho lời khuyên” tuyệt vời. 

Vì vậy, đừng bao giờ đánh giá thấp họ. 

Lời khuyên #5: Bạn không phải là kẻ lười biếng nếu bạn tự cắt giảm sự lười biếng của mình. 

Những ngày còn đôi mươi, Bill Gates không tin vào những kỳ nghỉ. Ông không có khái niệm “cuối tuần” hay “thư giãn”. Ông thừa nhận trong những ngày đầu thành lập Microsoft, ông đứng trong phòng nhìn ra bãi đậu xe và “theo dõi xem ai về sớm và về muộn”. Gates trẻ tuổi lao đầu vào lập trình như một anh chàng nghiện công việc và ông ép mọi người xung quanh phải noi gương ông. 

“Nhưng khi tôi già đi – và đặc biệt là khi tôi trở thành một người cha – tôi nhận ra cuộc sống còn nhiều chuyện khác ngoài công việc,” Gates nói. Chính xác thì những chuyện “ngoài công việc” đó là gì? 

Theo Gates, đó là thời gian. Thời gian cho bản thân và cho các mối quan hệ xung quanh bạn. Đã bao lâu rồi bạn chưa thực sự nghỉ ngơi? Đã bao lâu rồi bạn được trườn dài trên chăn ấm nệm êm mà không cần lo lắng ngày mai dậy lúc mấy giờ? Đã bao lâu rồi bạn không nghiêm túc ngồi xuống và tâm sự với cha mẹ? Đã bao lâu rồi bạn và người bạn thân của bạn không lượn lờ vi vu hè phố như các bạn đã từng? 

Khi bạn đắm mình vì công việc, bạn đánh đổi thời gian nuôi dưỡng các mối quan hệ xung quanh. Đừng đánh đồng các mối quan hệ này với những mối làm quen xã giao phù phiếm. Hãy đối xử nhẹ nhàng với những người thân của bạn khi họ cần, ngồi xuống lắng nghe họ giãi bày và bạn sẽ nhận lại điều tương tự từ họ. 

Điều quan trọng nhất, bạn có dành thời gian cho bản thân mình không? Bạn đã đối đãi bản thân mình đúng cách chưa? Nếu chưa thì hãy dành chút thời gian và tận hưởng niềm vui. Tối nay, tối mai, cuối tuần này, mùa xuân này, bất cứ khi nào. Một chuyến du lịch chẳng hạn? Bạn xứng đáng mà.