Câu chuyện trong Little Women (Những người phụ nữ bé nhỏ) xoay quanh bốn cô tiểu thư nhà March tại một vùng thôn quê nước Mỹ. Dựa trên tiểu thuyết cùng tên của Louisa May Alcott, phiên bản chuyển thể năm 2019 giữ nguyên bối cảnh thời 1860-70 tại Mỹ, giai đoạn cuộc Nội chiến giữa hai miền Nam-Bắc đang diễn ra dữ dội. 

Ông March (Bob Odenkirk) đang tham chiến cho bang Liên minh ngoài mặt trận, bà Marmee (Laura Dern) ở nhà nuôi nấng bốn cô con gái nhỏ: Meg (Emma Stone), Jo (Saoirse Ronan), Beth (Eliza Scanlen) và Amy (Florence Pugh). 

Phim đan xen hai dòng thời gian với tông màu riêng biệt, tông màu lạnh gợi sự ảm đạm, thê lương của thực tại và tông màu nóng mang vẻ ấm cúng của thời điểm bảy năm về trước. 

Ở hiện tại, cô gia sư Jo đem truyện ngắn tới nhà xuất bản và được đồng ý đăng báo. Amy đang ở Pháp cùng dì March (Meryl Streep) để theo đuổi hội hoạ; trong khi đó, Meg ở quê chán nản, tuyệt vọng vì cuộc sống hôn nhân bế tắc, nghèo khổ và Beth nằm liệt giường, thời gian còn lại chỉ còn đếm từng ngày. 

Nhận thư từ mẹ, Jo lập tức bắt chuyến tàu về quê. Quãng thời gian tươi đẹp về mùa Giáng sinh bảy năm trước, với những mảng ký ức sống động và sự bình yên thơ trẻ ùa về trong tâm tưởng…

Biểu tượng nữ quyền từ văn chương ra màn ảnh 

Dù ở địa hạt văn chương hay điện ảnh, hình tượng Jo vẫn là sự phá cách trong cách xây dựng nhân vật. Ở giữa thế kỷ 19, một cô gái trẻ vùng thôn quê, sống giữa những người chỉ tin sứ mệnh trong đời của người phụ nữ là kiếm lấy một tấm chồng tử tế và chăm lo nhà cửa, vẫn kiên cường đeo đuổi đến cùng ước mơ trở thành nhà văn của mình. Và tại thế kỷ 21, khi cuộc cách mạng nữ quyền đang lan rộng tại Hollywood, nữ đạo diễn Greta Gerwig quyết định đem Little Women trở lại màn ảnh rộng một lần nữa. 

Tiểu thuyết gốc cùng tên của nữ nhà văn Louisa May Alcott, ra mắt giữa thế kỷ 19, đã lập tức thành công vang dội. Ở mức độ nào đó, có thể xem Alcott là hậu duệ của Jane Austen và Charlotte Brontë. Ngòi bút cấp tiến của họ đã truyền cảm hứng cho những thế hệ phụ nữ mạnh dạn đứng lên đấu tranh cho quyền lợi của mình, như cách Jo, trong câu chuyện này, quyết tâm đeo đuổi khát vọng đến cùng. 

Jo, người con thứ và là hiện thân của tác giả Alcott, mơ ước trở thành một nhà văn. Trong phần lớn bộ phim, Jo hiện lên như một cô gái mạnh mẽ, có phần nam tính, bốc đồng và đôi lúc còn trẻ con. Cô có mối quan hệ thân thiết với Laurie, chàng công tử hàng xóm, người ngỏ lời yêu cô nhưng bị từ chối phũ phàng. Cho tới cuối phim, dường như hai mối bận tâm duy nhất của Jo luôn là viết lách và gia đình, hoàn toàn không ngó ngàng tới chuyện cưới xin để đáp ứng kỳ vọng người đời. 

Để sống cuộc đời nhà văn, Jo đã đánh đổi tình yêu với Laurie (Timothée Chalamet), sự tín nhiệm của người dì giàu có, chấp nhận xa nhà sống cô quạnh nơi thị thành để tìm kiếm cơ hội đổi đời. Kết thúc viên mãn mở ra cho Jo khi cô lặng lẽ ngắm nhìn cuốn sách của mình được xuất bản và mở một trường học, hai ước mơ lớn nhất đời cô đã thành hiện thực – chính là lời động viên của tác giả Alcott cũng như đoàn làm phim dành tới những người phụ nữ đã, và đang nỗ lực ngày đêm cho giấc mơ của mình. 

Mặt trái của hôn nhân 

Mặt còn lại của đồng xu, Amy, em út trong nhà, lại nhìn cuộc sống qua một lăng kính thực tế và ít cực đoan hơn cô chị Jo. Amy là sự pha trộn tài tình giữa tâm hồn lãng mạn, khao khát yêu và được yêu của Meg và tinh thần đấu tranh của Jo. 

Amy thường là nhân vật bị ghét nhất trong cả thảy bốn chị em vì bản tính ích kỷ, khao khát được chú ý, thực dụng, đôi khi có thể độc ác (Amy từng đốt hết bản thảo của Jo trong một cơn bốc đồng) – nhưng thực chất cô lại dạy chúng ta nhiều điều hơn tất cả những nhân vật khác trong câu chuyện này, ngoài Jo ra (hào quang nhân vật chính.) 

Amy, ngay từ nhỏ, đã thể hiện là người tự tin nhất trong cả bốn chị em. Cô luôn giới thiệu bản thân với vẻ hồ hởi như muốn họ nhớ tới mình, phần vì cái khao khát muốn làm trung tâm, phần vì cô bị che khuất bởi cái bóng quá lớn của Meg và Jo. Nói đơn giản, Amy vẫn thường chịu thiệt thòi. 

Không như Jo, Amy nhìn nhận hôn nhân đúng với bản chất của nó, và cô chấp nhận sự thật nghiệt ngã ấy. Cô thỏa hiệp trước gông cùm của một xã hội nam giới thống trị: Ở đó, hôn nhân vừa là cơ hội đổi đời duy nhất của người phụ nữ, vừa là nấm mồ cho mọi khát vọng sự nghiệp của người thiếu nữ. Amy ghét nghèo khó, coi hôn nhân là bàn đạp tiến thân, vì tính cách thực dụng này mà cô, thay vì Jo, mới là đứa cháu được dì March đưa sang Paris để theo đuổi nghệ thuật. 

“Em chẳng phải nhà thơ, em chỉ là một người phụ nữ. Và một người phụ nữ không có cách nào để em kiếm tiền cả, không đủ để kiếm sống và chăm lo cho gia đình. Kể cả em có tiền riêng của mình, nó sẽ thuộc về chồng em ngay khi chúng em kết hôn. Kể cả em có con thì chúng cũng thuộc về anh ấy, chẳng phải em. Chúng sẽ là tài sản của anh ấy. Nên đừng ngồi đây và nói với em rằng hôn nhân không phải một trường hợp kinh tế, bởi vì nó là thế. Nó có thể không đúng với anh nhưng chắc chắn là đúng với em.” 

Cái kết của Little Women khiến Amy nghiễm nhiên được coi là người may mắn nhất trong cả bốn chị em, và, cô xứng đáng với điều đó. Sau cùng, hôn nhân với cô đâu chỉ dừng lại ở kinh tế, bởi cô kết hôn với người cô yêu say đắm là Laurie, có những đứa con kháu khỉnh đồng thời vẫn có thể tiếp tục gắn bó với đam mê hội hoạ. Ta có thể cam đoan điều này bởi a) Laurie giàu và b) Anh ấy là một chàng trai tốt (như Timothee Chalamet khắc hoạ trong phim), một người bạn tâm tình sâu sắc và chắc chắn là một ông bố tuyệt vời. 

Sống với những quyết định của mình 

Bốn cô con gái nhà March tượng trưng cho bốn tông màu khác nhau trong tính cách con người: 

- Jo: nhiệt huyết, nghị lực, kiên cường

- Meg: mơ mộng, yếu đuối, cam phận, nhu mì 

- Amy: thực tế, tham vọng 

- Beth: nhút nhát, nhân ái nhưng bạc phận. 

Sự trưởng thành chia bốn chị em làm bốn ngả và từng tính cách đặc trưng sẽ đưa họ tới những lựa chọn sẽ quyết định số phận của mỗi người (Beth là một ngoại lệ bởi Alcott đã để cô em gái nhỏ nhắn, dễ thương như thiên thần phải ra đi ở tuổi đời quá trẻ, nhưng cũng là nút thắt quan trọng nhất trong câu chuyện.) 

Jo, được truyền nghị lực sau cái chết của Beth, viết nên cuốn tự truyện đời mình và đạt được thành công. Amy cưới Laurie, một người vừa giàu vừa là người cô yêu, cũng như yêu cô tha thiết. Meg, dù trước đó tỏ ra tuyệt vọng trước cuộc sống nghèo khó, sau cùng vẫn mãn nguyện với người chồng tốt bụng và đàn con thơ. 

Vì đã nói nhiều về Jo và Amy, nên tôi nghĩ sẽ cần nói qua một chút về Meg ở đây. Meg, có phần vô dụng và xuất hiện nhạt nhoà trong phim, là hiện thân của người phụ nữ truyền thống. Cô đại diện cho thế hệ phụ nữ vào thời của Alcott, những thiếu nữ không đủ tham vọng và can đảm để theo đuổi đam mê, bị đè nặng bởi định kiến xã hội. 

Meg sớm đầu hàng trước sự sắp đặt của số phận, từ bỏ ước mơ kịch nghệ để lên xe hoa cùng anh giáo viên nghèo để rồi vỡ mộng vì cuộc sống túng thiếu. Ta cảm thông với Meg, nhưng nếu được chọn trở thành ai, ta luôn muốn mình là Amy hoặc Jo. Tất nhiên, trong cả tiểu thuyết lẫn bộ phim, khán giả có thể an tâm rằng Meg đã thực sự toại nguyện, rằng ngay cả trong nghèo khó, con người ta vẫn có thể tìm thấy niềm hạnh phúc thực sự. 

“Chỉ vì giấc mơ của chị khác với em không có nghĩa là nó không quan trọng,” Meg đã nói với Jo như thế. Sau cùng, mỗi người, như Jo, Amy và Meg, đều phải tập hài lòng với những quyết định của mình trong đời. 

Thiên cổ tích giàu tính nhân văn 

Ở phần cảnh Lễ giáng sinh đầu phim, nhà March, vốn chẳng dư dật gì, vẫn sẵn lòng hy sinh bữa ăn cho một người góa phụ nghèo khổ; và khi trở về, họ thấy dọn sẵn trên bà toàn những sơn hào hải vị, do Laurence, ông của Laurie gửi đến. Đó không phải tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách thì là gì? 

Giữa thời buổi loạn lạc, Alcott đã chấp bút nên một thiên cổ tích; nó thấm đượm tinh thần bác ái, giàu tính nhân văn, ca ngợi những cử chỉ cao thượng của con người. Đó là những thông điệp đắt giá về tình yêu, tình bạn, tình gia đình, tình thương giữa con người với nhau. Trong khi tuyết ngập trắng trời, những phân cảnh trên khiến người xem không hề thấy cảm thấy lạnh lẽo, mà ngược lại, còn ấm cúng hơn bội phần. 

Sức sống mãnh liệt của Little Women nằm trong chính những nhân vật mà Alcott đã dày công phác hoạ, và các diễn viên của phiên bản 2019 đã làm hình tượng ấy trở nên chân thực, sống động hơn với khán giả cũng như độc giả tiểu thuyết. Một câu chuyện đáng nhớ, suy cho cùng, được dệt lên từ những nhân vật đáng nhớ và những hành động đáng trân trọng.