Hiệu ứng người bảo trợ là gì? 

Hiệu ứng người bảo trợ (Protégé Effect) là một hiện tượng tâm lý trong đó việc giảng dạy, giả vờ dạy hoặc chuẩn bị dạy thông tin cho người khác sẽ giúp một người tiếp thu thông tin đó tốt hơn. 

Một ví dụ về hiệu ứng người bảo trợ là một học sinh dạy kèm bạn của mình, và bằng cách đó cậu có thể nâng cao hiểu biết của bản thân về chủ đề. Trong trường hợp đó, hiệu ứng người bảo trợ có thể xảy đến một cách có chủ ý, nếu như cậu học sinh đang dạy kèm với mong muốn hiểu hơn về chủ đề, hoặc xảy đến hoàn toàn ngẫu nhiên, nếu cậu học sinh dạy kèm vì một lý do khác, chẳng hạn như chương trình đôi bạn cùng tiến. Dù cách nào thì hiệu ứng người bảo trợ cũng phát huy tác dụng, theo đó, người dạy sẽ hiểu hơn về những thứ mà người đó đang dạy. 

Lợi ích của việc dạy người khác 

Như chúng ta đã thấy ở trên, việc dạy người khác sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho khả năng tiếp thu kiến thức của bạn thông qua một số cơ chế. Theo đó, những học sinh ôn bài với mục đích dạy nó sau này sẽ đạt kết quả tốt hơn khi được kiểm tra trên tài liệu đó so với những học sinh chỉ học cho mình.

Hơn nữa, những lợi ích đó không chỉ giới hạn ở môi trường học thuật, vì các nghiên cứu cho thấy rằng việc chuẩn bị giảng dạy cũng có thể cải thiện khả năng vận động và tăng cường xử lý thông tin khi học cách thực hiện các nhiệm vụ thể chất, chẳng hạn như cách đánh bóng trong gôn.

Ngoài ra, việc dạy người khác còn có những lợi ích khác ngoài việc cải thiện khả năng tiếp thu tài liệu. Những lợi ích như vậy bao gồm cải thiện kỹ năng giao tiếp, tăng sự tự tin và cải thiện khả năng lãnh đạo. 

Hơn nữa, khi chuẩn bị giảng dạy sẽ làm tăng động lực học tài liệu của mọi người, điều này không chỉ đóng vai trò như một cơ chế qua đó hiệu ứng người bảo trợ tạo điều kiện thuận lợi cho việc học mà còn là lợi ích trực tiếp của hiệu ứng, vốn có giá trị về bản chất. Điều tương tự cũng đúng với cảm giác về năng lực và quyền tự chủ ngày càng tăng mà mọi người trải qua nhờ đóng vai trò là giáo viên, điều này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc học nhưng cũng có giá trị đối với bản thân họ.

Cuối cùng, một lợi ích đáng chú ý khác của hiệu ứng người được bảo trợ, áp dụng trong trường hợp các bạn cùng lớp dạy lẫn nhau, đó là việc dạy ngang hàng cũng có thể mang lại lợi ích rất lớn cho những học sinh được dạy, vì họ thường học tốt hơn khi giáo viên của họ là người mà họ dạy gần nhau về mặt khoảng cách xã hội và nhận thức .

Lưu ý: một số nghiên cứu cho thấy rằng việc các anh chị lớn có xu hướng có chỉ số IQ cao hơn các em nhỏ của họ có thể là do các anh chị lớn đóng vai trò là gia sư  trong gia đình, ở độ tuổi mà chúng trải qua quá trình phát triển nhận thức đáng kể. Đây là một ví dụ về ảnh hưởng mạnh mẽ của hiệu ứng người bảo trợ và những lợi ích lâu dài của nó.

Cách sử dụng hiệu ứng người bảo trợ 

Có ba cách chính mà bạn có thể sử dụng hiệu ứng người bảo trợ để hỗ trợ việc học của mình:

Hãy tìm hiểu tài liệu như thể bạn đang dạy nó cho người khác. Ví dụ: điều này có thể đòi hỏi bạn phải cố gắng tìm hiểu tài liệu đủ tốt để sau này bạn có thể cảm thấy thoải mái khi giải thích nó cho người khác và tìm câu trả lời cho những câu hỏi mà mọi người có thể hỏi bạn về chủ đề này. 

Đọc thêm: Học Kiểu Feynman: Làm Thế Nào Để Nhớ Mọi Thứ Mình Đã Học?

Giả vờ rằng bạn đang dạy tài liệu cho ai đó. Điều này càng mang lại cảm giác thực tế thì bạn càng được hưởng lợi nhiều từ hiệu ứng người được bảo trợ, vì vậy, việc nỗ lực hình dung điều này và nói to điều này là rất đáng giá. Hơn nữa, trong khi làm điều này, bạn có thể không chỉ giải thích tài liệu mà còn giả vờ rằng bạn đang được người mà bạn đang dạy những câu hỏi cụ thể về tài liệu đó hỏi.

Dạy tài liệu cho người khác trong thực tế. Điều này liên quan đến việc thực sự gặp gỡ những người khác và dạy họ, từng người một hoặc trong môi trường nhóm. Mặc dù cách tiếp cận này tốn nhiều công sức nhất nhưng nó cũng có thể mang lại những lợi ích lớn nhất, đặc biệt khi biết rằng bạn thực sự sắp dạy ai đó sẽ có khả năng mang lại cho bạn động lực lớn nhất.

Bạn có thể sử dụng bất kỳ sự kết hợp nào của các kỹ thuật này mà bạn muốn. Ví dụ: bạn có thể học tài liệu như thể bạn định dạy tài liệu đó cho người khác và sau đó giả vờ rằng bạn đang dạy tài liệu đó cho ai đó hoặc bạn có thể chuyển thẳng sang dạy tài liệu đó cho người khác trong thực tế.

Khi quyết định sử dụng kỹ thuật nào, bạn nên đánh giá lợi ích tiềm năng của từng kỹ thuật, sau đó cân nhắc chúng với chi phí tiềm ẩn liên quan, xét về các yếu tố như thời gian và công sức.

Cụ thể, mặc dù việc dạy ai đó trong thực tế thường cho phép bạn hưởng lợi nhiều nhất từ ​​hiệu ứng người được bảo trợ, nhưng phương pháp này thường đòi hỏi nhiều chi phí thứ cấp hơn các phương pháp khác, xét về các yếu tố như thời gian cần thiết để sắp xếp một cuộc gặp với những người khác. Mặt khác, học tài liệu như thể bạn đang dạy ai đó và giả vờ dạy ai đó đều là những phương pháp kém hiệu quả hơn một chút, nhưng nhìn chung việc thiết lập dễ dàng và thuận tiện hơn nhiều.

Những phương pháp nào bạn nên sử dụng cũng sẽ phụ thuộc vào các yếu tố như hoàn cảnh cá nhân, sở thích và mục tiêu của bạn.

Ví dụ: nếu bạn thực sự thích dạy người khác hoặc nếu bạn sắp có một kỳ thi mà việc đạt điểm cao là rất quan trọng và bạn có nhiều thời gian rảnh thì gặp ai đó để dạy họ có thể là cách hành động tốt nhất. Ngược lại, nếu bạn không thích việc dạy học, hoặc nếu bạn có một kỳ thi không quan trọng với bạn và bạn không có nhiều thời gian, tốt hơn hết bạn nên học tài liệu như thể bạn sắp dạy nó, thay vì học bằng cách dạy nó cho ai đó trong thực tế.

Tóm tắt và kết luận

• Hiệu ứng người bảo trợ là một hiện tượng tâm lý trong đó việc giảng dạy, giả vờ dạy hoặc chuẩn bị dạy thông tin cho người khác sẽ giúp một người học được thông tin đó.
• Hiệu ứng người bảo trợ cải thiện quá trình học tập của bạn bằng cách tăng cường xử lý siêu nhận thức, tăng cường sử dụng các chiến lược học tập hiệu quả, tăng động lực học tài liệu và tăng cảm giác về năng lực và sự tự chủ của bạn.
• Ngoài việc cải thiện khả năng học tài liệu của bạn, việc dạy người khác cũng có thể mang lại những lợi ích bổ sung, chẳng hạn như cải thiện kỹ năng giao tiếp, tăng sự tự tin và cải thiện khả năng lãnh đạo.
• Để tận dụng hiệu ứng người được bảo trợ, bạn có thể học tài liệu như thể bạn sắp dạy nó, giả vờ dạy nó cho ai đó hoặc dạy nó cho người khác trong thực tế, hoặc bạn có thể sử dụng kết hợp các kỹ thuật này.
• Khi quyết định sử dụng cách tiếp cận nào để hưởng lợi từ hiệu ứng người bảo trợ, hãy nhớ rằng việc giảng dạy càng mang tính thực tế thì bạn sẽ càng được hưởng lợi từ nó, nhưng bất kỳ lợi ích tiềm năng nào cũng phải được cân nhắc với chi phí tiềm ẩn, chẳng hạn như thời gian và công sức phải bỏ ra.