Nghề viết kịch bản - một cơ hội tiềm năng

Như đã phân tích ở trên, “cơn khát” kịch bản tồn tại ở bất cứ đơn vị nào tham gia vào lĩnh vực truyền thông. 

Các chương trình gameshow giải trí cần kịch bản mới lạ để đem lại tiếng cười. Quan trọng hơn, kịch bản ấy phải có sức hút để thu về các quảng cáo. 

Các công ty truyền thông chịu trách nhiệm quản lý người nổi tiếng, hoặc sản xuất nội dung số lại càng khát kịch bản. Sự phát triển của Tiktok, Reel chính là đòn bẩy cần thiết để nghề biên kịch được chú ý hơn. Đặc biệt, những đơn vị có định hướng sử dụng kịch bản để quay các bộ phim ngắn, thì càng mong đợi biên kịch tài năng. Bởi lẽ, trước kia khi mới tham gia vào lĩnh vực video giải trí ngắn (một loại phim ngắn), họ thường “học” từ những video đã sản xuất của công ty khác hoặc quốc gia khác. Nhưng, không có sáng tạo, không có kịch tính thì không thể duy trì lâu dài và khẳng định thương hiệu một cách tử tế. 

Các nhà đài lại càng mong biên kịch. Một cái đầu suy nghĩ có thể tìm thấy 2-3 ý tưởng. Nhiều cái đầu cùng suy nghĩ thì có thể biến 2-3 ý tưởng ấy thành một sự sáng tạo khổng lồ và bứt phá. Do đó, rất nhiều kịch bản phim hiện nay được hoàn thiện nhờ vào sự góp bút của một nhóm biên kịch. 

Hiện nay, người xem không chỉ quan tâm đến độ nổi tiếng của diễn viên mà còn quan tâm nhiều vào chất lượng kịch bản. Nhu cầu xem phim gia tăng, đòi hỏi đa dạng các thể loại phim để phục vụ công chúng. Tại sao phim chiếu rạp Việt Nam mãi không ăn khách, mãi không có dấu ấn đặc biệt? Đó là vì nhà sản xuất không tìm những biên kịch xuất chúng, họ rót tiền với mong muốn mua nước mắt độc giả bằng những câu thoại sến sẩm. Chẳng thiếu những kịch bản đầu voi đuôi chuột, viết linh tinh và diễn cũng mờ nhòa. 

Vì thế, trong thời đại “sốt” kịch bản như hiện nay, những biên kịch trẻ với khả năng sáng tạo mượt mà chính là mục tiêu săn đón của những nhà tuyển dụng. Vì thế, chỉ cần bạn nắm chắc trong tay khả năng sáng tạo và nguồn ý tưởng dạt dào, bạn có thể dễ dàng vùng vẫy trong thị trường kịch bản, kết nối với những doanh nghiệp đang cần một làn gió mới, tham gia vào các dự án phim của các đài truyền hình. 

Tại sao lại gọi nó là một địa hạt mới?

Nghề biên kịch chắc chắn không mới. Từ khi Việt Nam làm phim, có đạo diễn và cũng có biên kịch. Nhưng sự hiếm hoi của ngành đào tạo biên kịch đủ chứng minh nghề này thầm lặng như thế nào. Đôi khi, một số người viết tự nhận mình là biên kịch, khi dùng mẫu kịch bản sẵn có, điền nội dung bản thân suy nghĩ vào. Nhưng, để trở thành một biên kịch thực thụ, như thế chỉ là muối bỏ biển.

Khi có những chất xúc tác từ kinh tế xã hội, khi thị trường kiếm tìm sự chuyên nghiệp hóa trong những kịch bản phim, cơ hội sẽ thuộc về những người nhanh chóng trang bị cho bản thân kiến thức và kỹ năng để quảng cáo trên các nền tảng tuyển dụng. 

Vì nó bắt đầu với một xu thế mới, nên chúng ta có thể gọi nó là một địa hạt mới của những người đang theo nghề viết. 

Xem thêm: Những bí mật của người làm sáng tạo nội dung

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý một điều rằng, không phải biết viết bài SEO, biết viết bài đăng mạng xã hội, biết viết bài PR báo chí thì sẽ viết được kịch bản. Đó chỉ là kịch bản dạng chương trình sự kiện mà thôi. Còn đối với kịch bản phim thì yêu cầu hoàn toàn khác, đòi hỏi người viết phải nghiêm túc trau dồi và rèn luyện, đồng thời thức tỉnh những năng lực sáng tạo tự thân. 

Một số yếu tố thu hút của kịch bản phim

1. Sự kịch tính trong số phận - cuộc đời nhân vật

Phim thu hút bởi vì trong nó có tính kịch. Tính kịch này giúp cho bộ phim đến gần với cuộc đời, tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của người xem, khiến cho người xem khóc cười cùng nhân vật. 

Cái mâu thuẫn xung đột trong kịch bản phim không khác gì cái mâu thuẫn trong những cuốn tiểu thuyết mà chúng ta đọc. Tại các điểm mâu thuẫn đó, số phận nhân vật được đẩy từ bi kịch này đến bi kịch khác theo mức độ tăng dần. Cũng cần lưu ý, kịch bản phim lý tưởng sẽ gần nhất với thể loại văn học hiện thực và văn học triết lý thế sự. Điển hình như những bộ phim được chuyển thể hoặc phóng tác kết hợp từ hai tác phẩm văn học, như: Cánh đồng bất tận, Tro tàn rực rỡ, Sóng ở đáy sông, Thời xa vắng, Mùa lá rụng,... 

Một cảnh trong phim điện ảnh Tro tàn rực rỡ - nguồn VnExpress.

Khi bạn bật khóc cho cuộc đời của một anh Núi trong Sóng ở đáy sông, tức là bạn đồng cảm và thấu hiểu được với cái bi kịch mà người sáng tác đặt vào nhân vật. Cái bi kịch ấy phải tồn tại ở ngoài đời thực, để khi bạn xem, bạn biết là mình đang theo dõi những mảnh đời khác góp phần làm nên cuộc sống.

Gợi ý: Từ văn học tới điện ảnh: Thể nghiệm điện ảnh trong không gian văn hóa đa dạng

2. Giá trị cốt lõi của kịch bản

Kịch bản phát triển dựa trên một giá trị cốt lõi trung tâm. Giống như khi bạn muốn quảng bá sản phẩm mới đến với khách hàng, chiến dịch bạn xây dựng sẽ có thông điệp, thể hiện qua slogan. Giá trị của kịch bản cũng mang dáng vẻ tương tự. Đầu tiên, nó là thứ thu hút nhà đầu tư, sau đó, nó là thứ thúc đẩy ham muốn xem phim của khán giả. Nếu không có giá trị này, bạn sẽ không thể khẳng định kịch bản của mình tốt hơn kịch bản khác ở chỗ nào, mới hơn kịch bản khác ra sao. 

Tại sao kịch bản phim của Trấn Thành trước khi có Nhà bà nữ vốn đã có tiếng là không đủ sâu sắc, nhưng khi Nhà bà nữ ra rạp, người ta vẫn đổ xô đi xem? Giá trị thu hút của bộ phim chính là nằm ở câu nói “Ai cũng có lỗi, nhưng ai cũng nghĩ mình là nạn nhân”. Bạn đọc lên bạn có thấy hay không? Bạn có thấy tò mò không? Đó là thành công thứ nhất của người viết kịch bản, và kể cả kịch bản không tốt, thì nó vẫn đã đạt được mục tiêu về lợi nhuận cho các nhà đầu tư. 

Bởi vậy, nếu bạn đang theo nghề viết Content, nghề viết kịch bản sẽ là một địa hạt mà bạn có thể phát triển tốt, vì bạn đã có kinh nghiệm làm việc với sở thích của công chúng. 

3. Hình ảnh phản chiếu cuộc đời

Rất nhiều phân tích đã chỉ ra, điện ảnh Hàn Quốc cho người ta thấy những thực tại hèn mạt, tội lỗi, xấu xa, và cái ác không phải lúc nào cũng bị trừng phạt, người tốt không phải lúc nào cũng hạnh phúc đến mức hoàn toàn. Điện ảnh Hàn Quốc không vẽ cho người xem một thế giới ảo tưởng, hay một cái kết có hậu kiểu phi thực tế. 

Điện ảnh Âu Mỹ cho người ta một sự thỏa mãn về những ham mê cá nhân: tình yêu, tình dục, đạo đức, công lý,... Một bộ phận phim siêu anh hùng, phim khoa học viễn tưởng của Mỹ phản ánh những ước mơ vĩ đại của loài người, khát khao vào sự chiến thắng của công lý. Một bộ phận khác lại phản ánh tính cá nhân trong lối sống của người Mỹ, cái chủ nghĩa tự do mà nhiều người Á Đông muốn bước đến nó nhưng bị ngăn lại bởi sự ràng buộc với những thông lệ ngàn đời. 

Hình ảnh "Avengers: Endgame" (điện ảnh Mỹ) - nguồn Báo điện tử Thanh Niên. 

Người ta khen điện ảnh Âu Mỹ và điện ảnh Hàn Quốc, không chỉ vì một nền điện ảnh phát triển mạnh mẽ, mà là vì những kịch bản của hai nền điện ảnh này đều thỏa mãn được nhu cầu của người xem về dáng vẻ cuộc đời, về những lựa chọn, về những hậu quả,... Trước hết là thỏa mãn người xem trong nước, sau đó là thỏa mãn những người xem ngoại quốc. Đó chính là sự thiếu sót trong kịch bản phim của Việt Nam, kể cả những phim ngắn. 

Tại sao vậy?

Những kịch bản phim Việt Nam được viết ra với sự rụt rè trước hiện thực, xây nên những ảo tưởng màu hồng và thường hướng đến kết quả ai ai cũng đều hạnh phúc. Ví dụ, trong bộ phim Về nhà đi con, những mối quan hệ tình cảm yêu thương được kịch bản xây dựng khéo léo, nhưng đến cuối cùng, chỉ vì để thỏa mãn mong muốn tha thứ và hạnh phúc vì con cái vì gia đình, biên kịch đã để Thư và Vũ về bên nhau sau những sai lầm đáng xấu hổ của Vũ. Sự tha thứ này có thực sự là đúng không? Liệu đạo đức có đang bị bỏ qua trong kịch bản này?

Một số kịch bản khác lại làm không tới đâu cả, cái gì cũng lưng chừng, cái gì cũng mờ nhạt, không nhấn mạnh một cách sâu sắc khiến cho những vấn đề chỉ khơi ra một nửa rồi chìm nghỉm. 

Không phải tất cả các bộ phim đều như thế, nhưng nó vẫn là vấn đề chung, mà chỉ khi khắc phục được, thì các kịch bản mới có cơ hội bùng nổ. 

4. Thiết lập lời thoại

Lời thoại là một phương tiện có tính chất thay thế cho hành động trong một bộ phim. Nhưng lời thoại của kịch bản khác hoàn toàn với lời thoại của tác phẩm văn học. Trong tác phẩm văn học, tác giả có khi viết thoại dài đến hơn nửa trang giấy cũng là điều bình thường. Còn kịch bản phim không còn một túi thoại khổng lồ như vậy, kịch bản phim điện ảnh một tập thậm chí còn ít thoại đến mức hiếm hoi. Đối với kịch bản truyền hình, lời thoại chỉ nên dài 3-4 dòng, và đến khi quay phim, nó sẽ được biến tấu thành ngôn ngữ giao tiếp chỉ còn 1-2 dòng mà thôi. 

Một kịch bản nhiều thoại chẳng khác nào đang cố gắng đọc lời cho tác giả nghe. Kịch bản là hành động hóa, hình ảnh hóa, thoại chỉ mang ý nghĩa của công cụ phụ trợ. Vậy nên, một kịch bản thu hút là một kịch bản có những câu thoại đắt giá, mỗi câu thoại đều mang theo thông điệp và phù hợp với loại hình tính cách nhân vật.

Để nắm bắt các phương pháp viết một kịch bản tốt, bạn có thể tham khảo bài viết “Nâng bút múa kịch bản”: Bạn cần gì để viết tốt?